Spanjaarden mogen niet meer stierenvechten. Belgen mogen niet meer tegen een muur opfietsen. Fransen mogen geen ‘mademoiselle‘ meer zeggen. En Engelsen mogen Christus’ naam niet meer noemen. Welkom in het beschaafde Westen, dat in zijn eeuwige strijd tegen de barbarij stilaan zijn eigen beschaving aan het afschaffen is…
Ik heb niets met stierenvechten. Het is natuurlijk een mal en wreed gebruik, en ik zou er zelf geen stuiver voor geven om in een bomvol stadion te gaan kijken naar mannen in strakke broekjes die een rituele slacht uitvoeren. Maar ik moet toch bekennen dat ik het niet per se een teken van vooruitgang vindt dat in Catalonië onlangs de laatste stierengevechten zijn gehouden. Ik kan me namelijk maar moeilijk verzoenen met de breed levende opinie, dat stierenvechten barbaars is. Waarbij ‘barbaars’ synoniem is aan onontwikkeld, onbeschaafd. Wat je verder ook vindt van stierenvechten, als het één ding niet is, dan is het wel barbaars in die betekenis. De barbaar – dat gedroomde toonbeeld van onontwikkelde onbeschoftheid – moet in werkelijkheid veel te onontwikkeld geweest zijn om echt onbeschoft te zijn. Als een barbaar een stier wilde doden, dan zou hij dat waarschijnlijk gedaan hebben met een lomp harde houw met zijn zwaard of stoot van zijn speer. Hij zou zich niet de moeite getroosten om een stadion te bouwen met ergonomisch gevormde bankjes, slimme draaipoortjes, invalidentoiletten en strategisch geplaatste nooduitgangen, om vervolgens de stier uitgebreid te drogeren en te tergen, en tot slot onder luid gejuich in zijn mooi getailleerde pakje met ruches en lintjes een dodelijke choreografie op te voeren. Stierenvechten is een vorm van uiterst verfijnde beschaving. Wie het wreed wil noemen, noeme het wreed. Maar dan wel met dien verstande dat wreedheid veel meer te maken heeft met verfijning en beschaving dan met lompheid en barbarij. ‘Gecultiveerde wreedheid’ is een pleonasme; wreedheid is gecultiveerd, of het is geen wreedheid. Wreedheid is gecultiveerd geweld.
Ik heb niets met wielrennen. Ook dat is een mal en wreed gebruik, en ik geef er geen stuiver voor om langs de kant van de weg te gaan kijken naar mannen in strakke broekjes die zich de geëpileerde benen uit het lijf trappen. Toch denk ik dat ik wel iets van de charme ervan snap – zoals ik ook heus wel iets van de charme van stierenvechten snap. En ik snap daarom ook de verontwaardiging wel van wielerfanaten om het nieuws dat de beruchte ‘Muur van Geraardsbergen’ uit de Ronde van Vlaanderen wordt geschrapt.
‘De Muur’ wordt niet uit het parcours gehaald omdat het zo’n ‘barbaarse’ klim is, maar domweg om commerciële redenen. Die organisatiemeneer die aan het woord gelaten wordt in bovenstaand filmpje geeft dat ook in zo veel woorden toe: ”Men denkt, die ronde is niet kapot te krijgen, maar de mensen die de cijfers hebben weten wel beter. Je moet er voor zorgen dat die Ronde een toekomst heeft.” En dat zal dus gebeuren door de “ingangstickets en VIP-toestanden” die de wielrenmeneer die daarna aan het woord komt zo vreest. Dat is dus: verdergaande beschaving, cultivering, verfijning – ingefluisterd door die o zo beschaafde demon Geldzucht. Zo zie je: beschaving komt niet in de plaats van barbarij, beschaving komt in de plaats van een andere beschaving – breekt die beschaving met gecultiveerd geweld af tot de laatste kassei. Deze kleine Belgische rel is het zinnebeeld van een mondiale ontwikkeling van modernisering en secularisering, waarbij brede geëffende asfaltwegen het winnen van hobbelige kronkelweggetjes, zowel in materieel als in geestelijk opzicht. De moderniteit haalt, als er geen wingewest van te maken is, de schouders op voor zoiets grilligs als een steile kasseienweg die de uiterste inspanning en zelfoverwinning vraagt van de beklimmer. Om de symboliek compleet te maken staat bovenop deze geliefde en gevreesde heuvel een kapel…
Ik heb niets met mademoiselles. Nou ja, dat is niet helemaal waar natuurlijk, ik zie ze graag, maar precies die mademoiselle die ik het graagst zie heb ik door met haar te trouwen in een madame veranderd, en mijzelf zodoende van de mademoiselles afgesneden. Onze eigen taal kent van origine ook wel een soortgelijk onderscheid tussen getrouwde mevrouwen en ongetrouwde juffrouwen, maar dat onderscheid is geleidelijk en vermoedelijk onbewust in onbruik geraakt. In Frankrijk gaan nu stemmen op om het welbewust in onbruik te brengen. Het zou seksistisch zijn, en dus ook ‘barbaars’. Net als de wegen, moet ook de taal geëffend worden, van hobbels en kronkels ontdaan. Dat is de dwingelandij van die o zo beschaafde demon Gelijkheid; hij verbiedt het ons resoluut om onderscheid te maken. Was beschaving niet ook: in het donker van de nacht langzaam vormen ontdekken, dingen die ogenschijnlijk op elkaar lijken van elkaar leren onderscheiden? Je kunt het onderscheid tussen getrouwde en ongetrouwde vrouwen mal en ouderwets vinden, het zij zo – maar doet het in al zijn ouderwetse malheid niet veel meer recht aan de eigenheid en waardigheid van de vrouw én van het instituut van het huwelijk? Ik vraag me af wat deze Franse feministen van de twee het diepste haten: het huwelijk of de vrouw?
Ik heb heel veel met Christus en diens geboorte. Ook ik was daarom onaangenaam verrast door het bericht dat de BBC een oekaze had doen uitgaan waarin zou staan dat haar verslaggevers niet meer over ‘voor Christus’ en ‘na Christus’ mochten spreken. Het bericht bleek gelukkig onjuist, of in elk geval overdreven. Dat het zoveel stof deed opwaaien, kwam volgens mij omdat het goed waar had kunnen zijn – het past feilloos in het beschavingsoffensief tegen de beschaving dat blijkens de andere voorbeelden gevoerd wordt. Die hele discussie over de jaartelling is er in feite het sluitstuk van. Want het moment van Christus’ geboorte is niet zo maar een moment. Het is het moment dat God in zekere zin kleur bekende. Hij bekende zich tot de mensenwereld met haar malle geschiedenis en nog mallere gebruiken, met haar steile kasseienwegen en stierenarena’s, met haar strakke broeken en beleefdheidsvormen in taal en gebaar; kortom, tot de beschaving. Als Geldzucht en Gelijkheid en de rest van de helleschare hun afbraakwerkzaamheden hebben voltooid, komt onherroepelijk de vraag boven: wat te doen met die arbitraire resten van christelijke cultuur, zoals de jaartelling, de feestdagen, de versteende spreuken?
Ik wil daar tegen inbrengen: wees toch zuinig op je vreemde en soms zelfs wrede gebruiken, zelfs al begrijp je er de oorsprong of het doel niet meer van. Zodra je er onverschillig met de stoomwals overheen gaat, zie je eerst het verschil tussen getrouwde vrouwen en ongetrouwde vrouwen niet meer, vervolgens verdwijnt ook het onderscheid tussen Catalonië en Vlaanderen en alle andere streken met hun couleurs locales, en ten slotte zie je geen verschil meer tussen dag en nacht, goed en kwaad, vrijheid en slavernij. En als het puin van de laatste christelijke ruïnes geruimd wordt, verdwijnen ook naastenliefde en mededogen naar de vuilnisbelt.
